Lễ ăn hỏi hay còn gọi là lễ đính hôn là một trong những nghi thức cưới truyền thống của người Việt. Lễ ăn hỏi là một trong 3 lễ chính theo nghi thức cưới hiện nay (vốn đã được giản lược từ quy định 6 lễ theo phong tục cưới hỏi truyền thống). Chính vì thế, việc chú ý tổ chức đúng trình tự lễ ăn hỏi một cách trang trọng, đủ nghi thức, suôn sẻ sẽ là điểm khởi đầu tốt đẹp cho nghi thức quan trọng sau này là lễ rước dâu (đám cưới).
Đám hỏi là một trong các nghi thức quan trọng trong quan niệm cưới xin của người Việt
Về thời gian tổ chức, người xưa tổ chức lễ hỏi trước lễ cưới 1 đến 2 năm, tuy nhiên, ngày nay lễ hỏi có thể diễn ra trước đám cưới 1 tháng, 1 tuần. Hoặc do điều kiện địa lý xa xôi của nhà trai và nhà gái, buổi lễ này sẽ được gộp chung, tiến hành cùng ngày với lễ cưới.
Ngày tổ chức là ngày tốt hoặc do hai gia đình thỏa thuận với nhau sao cho phù hợp và thuận tiện nhất. Những quy định được điều chỉnh cho phù hợp với đời sống hiện đại nhưng trình tự lễ ăn hỏi nhìn chung vẫn được duy trì theo truyền thống.
Lễ vật cho đám hỏi là một phần quan trọng trong trình tự lễ ăn hỏi lại có sự khác nhau giữa các miền, tuy nhiên, lễ vật quan trọng gồm trầu cau, lễ đen – vốn được coi là “tiền thách cưới” của nhà gái (số lượng phong bì lễ đen tùy hai nhà thỏa thuận hoặc do nhà gái yêu cầu cụ thể). Bên cạnh đó, các lễ vật khác như bánh, thường là bánh phu thê, hoặc có gia đình chọn bánh chưng, bánh dày với ý nghĩa tượng trưng cho sự giao hòa âm dương.
Ngoài ra, còn có các lễ vật khác như xôi gấc, heo quay, trang sức cho cô dâu như dây chuyền hay bông tai. Số quả (hay tráp) lễ vật cho đám hỏi cũng tùy sự thỏa thuận của hai nhà, có thể là số lẻ 3, 5, 7… ở miền Bắc, hoặc số chẵn nếu ở miền Nam. Hai nhà cũng lựa chọn đội bưng quả là các bạn nam, nữ độc thân.
Sau các bước chuẩn bị, đến ngày tốt đã định, nhà trai sẽ mang lễ vật đến làm lễ hỏi tại nhà gái. Tuy mỗi vùng miền có sự khác nhau nhưng nhìn chung, trình tự lễ ăn hỏi chuẩn có 7 bước như sau:
- Nhà trai xuất phát đến nhà gái
- Sau khi kiểm tra lại các lễ vật đầy đủ, nhà trai xuất phát đến nhà gái để kịp giờ lành.
- Nên tính toán thời gian di chuyển thật hợp lý, nhà trai nên có mặt trước giờ làm lễ 30 phút để chuẩn bị và tránh bị rắc rối bất ngờ có thể xảy ra
Mâm quả cưới hỏi từ xa xưa đã được xem là một nét đẹp không thể thiếu trong phong tục cưới hỏi truyền thống của người Việt. Cách chuẩn bị mâm quả cưới sao cho chu đáo, đầy đủ số lượng, đảm bảo chất lượng, đẹp mắt và phù hợp với phong tục tập quán…
- Hai gia đình chào hỏi và trao lễ vật
- Khi chuẩn bị đến giờ lành, đoàn đại diện nhà trai theo thứ tự là ông bà hoặc bậc cao niên đại diện gia đình, cha mẹ, chú rể, đội bưng quả cùng các thành viên gia đình sẽ tiến vào nhà gái.
- Gia đình cô dâu tương lai với các vị đại diện tương ứng sẽ ra đón chào nhà trai.
- Sau khi đại diện 2 gia đình chào hỏi, đội bưng mâm quả nhà trai sẽ trao lễ vật cho phía nhà gái.
- Hai đội bưng mâm quả sẽ trao phong bao lì xì trả duyên cho nhau. Trị giá các phong bao do nhà gái và nhà trai chuẩn bị trước.
- Nhà trai và nhà gái cùng trò chuyện
- Sau khi hoàn tất màn trao quả, đại diện nhà gái mời nhà trai vào dùng nước và giới thiệu những người đại diện của hai gia đình. Vị đại diện nhà trai sẽ trình bày lý do đến nhà gái, giới thiệu lễ vật.
- Đại diện nhà gái nói lời cảm ơn và nhận lễ
- Mẹ cô dâu, mẹ chú rể cùng mở các tráp lễ trước sự chứng kiến của hai gia đình
- Cô dâu ra mắt gia đình nhà trai
- Theo đúng trình tự lễ ăn hỏi, sau khi hoàn tất các bước trên thì cô dâu mới được phép xuất hiện. Cha mẹ cô dâu sẽ đưa con gái ra mắt hai họ, hoặc cho phép chú rể vào trong đón cô dâu ra chào hỏi.
- Cô dâu, chú rể rót trà mời đại diện hai gia đình.
- Thắp hương bàn thờ tổ tiên
- Sau phần ra mắt và mời trà của cô dâu, mẹ cô dâu sẽ chọn một số lễ vật trong mâm ngũ quả, cùng lễ đen dâng lên bàn thờ gia tiên.
- Cô dâu, chú rể tiến hành thắp hương trước bàn thờ để mong sự chứng giám và phù hộ của tổ tiên nhà gái.
- Hai nhà bàn bạc về lễ cưới
- Nghi thức thắp hương ở bàn thờ gia tiên đã xong, 2 gia đình sẽ ngồi cùng nhau bàn bạc về ngày, giờ lành để tiến hành lễ rước dâu, lễ cưới.
- Cô dâu chú rể sau khi mời nước các bậc cao niên, có thể ra ngoài chụp hình lưu niệm cùng người thân, bạn bè.
- Nhà gái lại quả và kết thúc buổi lễ
- Nhà gái sẽ lại quả lễ vật cho nhà trai. Lưu ý là tất cả mọi thứ đều được chia, tách bằng tay, tuyệt đối không dùng dao, kéo (mang hàm ý không tốt cho cuộc hôn nhân của đôi trẻ). Mâm quả khi được trả lại cho nhà trai phải để ngửa nắp.
- Nhà trai nhận lại mâm lễ vật và xin phép ra về, kết thúc lễ ăn hỏi.
- Sau đó, nhà gái có thể mời nhà trai ở lại dùng bữa cơm thân mật, việc này cũng tùy thuộc hai gia đình.
Lễ ăn hỏi trang trọng nhưng thường không quá rườm rà, thường diễn ra trong 45 – 60 phút. Với quan niệm “đầu xuôi, đuôi lọt” nên việc thực hiện đúng trình tự lễ ăn hỏi là điều các đôi uyên ương luôn cố gắng chú ý để có được buổi lễ thật ý nghĩa, đáng nhớ và giúp đời sống vợ chồng luôn hạnh phúc.
Hoàng Lê
